“Το δέντρο με τα τσόκαρα” του Ερμάνο Όλμι

Σκηνοθεσία: Ερμάνο Όλμι
Σενάριο: Ερμάνο Όλμι
Σχεδίαση παραγωγής: Ενρίκο Τοβαλιέρι
Μουσική εκτέλεση: Φερνάντο Τζερμάνι
Μοντάζ: Ερμάνο Όλμι
Κοστούμια: Φραντσέσκα Τζουκέλι
Επιμέλεια σκηνικών: Φράνκο Γκαμπαράνα
Διεύθυνση φωτογραφίας: Ερμάνο Όλμι
Χώρα παραγωγής: Ιταλία
Γλώσσα: Ιταλικά
Έτος: 1978
Πρωτότυπος Τίτλος: L’albero degli zoccoli
Πρωταγωνιστούν: Λουίτζι Ορνάγκι, Φραντσέσκα Μορίτζι, Ομάρ Μπρινιόλι, Αντόνιο Φεράρι, Τερέζα Μπρεσανίνι, Τζουζέπε Μπρινιόλι, Κάρλο Ρότα

«Μια μοναδική ταινία στην ιστορία του κινηματογράφου»
«Μια ταινία που συγκινεί με την ποιητική ομορφιά των πλάνων της»
«Ένα αριστούργημα ποίησης σ’ένα κόσμο που δεν υπάρχει πια»
«Βραβευμένη με τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών (1978)»
«Ο Όλμι αφηγείται τους φόβους και τις ελπίδες όσων πέρασαν από την Ιστορία χωρίς να αφήσουν ίχνη»
«Μια ταινία που κυλά αργά, σαν τη ζωή των ταπεινών πρωταγωνιστών της»
«Η ομορφιά της ταινίας είναι η αλήθεια της»
Μια χήρα προσπαθεί με χίλιους κόπους να μεγαλώσει τα παιδιά της. Παρά τη φτώχεια της δίνει φαγητό σε ένα ζητιάνο που χτυπάει την πόρτα της. Και όταν η αγελάδα της αρρωσταίνει, τη θεραπεύει δίνοντάς της να πιει αγιασμό!
Μια κοπέλα παντρεύεται έναν από τους νεαρούς της φάρμας. Στο ταξίδι του μέλιτος, στο Μιλάνο, το ζευγάρι πέφτει πάνω στις λαϊκές εξεγέρσεις, γνωστές ως «διαμαρτυρία του στομαχιού» και την καταστολή της από το στρατηγό Μπάβα Μπεκάρις, που έστρεψε τα κανόνια στις μάζες, αφήνοντας 80 νεκρούς και 450 τραυματίες. Οι νεαροί παρακολουθούν όσα γίνονται χωρίς αναρωτήσεις.
Ένα κοριτσάκι έχει μια τρυφερή σχέση με τον παππού της, που έχει βρει μια δική του συνταγή για να φυτεύει και να μεγαλώνει ντομάτες. Μία από τις οικογένειες έχει ένα πολύ έξυπνο γιο. Αποφασίζουν, λοιπόν, αντί να μείνει κοντά τους και να δουλεύει στα χωράφια, να τον στείλουν στο σχολείο, στην πόλη, παρότι αυτό είναι μια μεγάλη θυσία. Το παιδί είναι υποχρεωμένο να ξυπνάει πολύ νωρίς το πρωί και να περπατάει αρκετά χιλιόμετρα για να φτάσει στο σχολείο. Μια μέρα, ενώ γυρνάει στο σπίτι, τα παπούτσια του διαλύονται. Δεν έχουν, όμως, χρήματα για να του αγοράσουν καινούργια. Τότε ο πατέρας του αποφασίζει να κόψει ένα δέντρο και να του φτιάξει από αυτό ένα ζευγάρι ξύλινα τσόκαρα. Όταν, όμως, ο αφέντης το μαθαίνει, διώχνει την οικογένεια από την ιδιοκτησία του. Οι υπόλοιποι τους παρακολουθούν να φεύγουν χωρίς να αντιδράσουν, μόνο προσεύχονται γι’ αυτούς.
Vincent Canby, The New York Times
«Άμεσα, αντικειμενικά, αλλά με τρυφερότητα (το φιλμ) φέρνει στην οθόνη τη μεγάλη, σκληρή, αληθινή περιπέτεια της ζωής και της επιβίωσης μέρα τη μέρα, χρόνο το χρόνο, την εμπειρία των συνηθισμένων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο… η κάμερα βρίσκεται πάντοτε στο σωστό σημείο… αλλά το μεγάλο ερώτημα, που προκύπτει από τις αληθινές και απίστευτα πειστικές ερμηνείες ανθρώπων που δεν είναι ηθοποιοί, παραμένει πάντα: αλήθεια, πώς τα καταφέρνει; (ο Όλμι)».
Μάικ Λι, σκηνοθέτης
Η δύναμη της ταινίας δεν βρίσκεται μόνο στις υπέροχες περιγραφές των εποχών που αλλάζουν, σε ένα πανέμορφο κομμάτι της Λομβαρδίας, ούτε στη συμπάθεια, που δεν γίνεται ποτέ συμπόνια, προς τους συνηθισμένου ανθρώπους που ο Όλμι βρίσκει τόσο ασυνήθιστους, αλλά στη μετρημένη προσέγγιση στη σκληρή ζωή εκείνων που ζουν στην ένδεια και τους εκμεταλλεύονται οι ισχυροί. […] Πρόκειται για ένα ντοκιμαντέρ που δεν είναι ντοκιμαντέρ, λίγο νοσταλγικό ίσως για τους καιρούς που πέρασαν, που δεν διστάζει όμως να επισημάνει τη φαυλότητα του παλιού συστήματος και τη σκληρή μάχη με τη φύση. […] Οι ακριβείς και διακριτικές ταινίες του Όλμι δεν δραματοποιούν. Μοιάζουν να υπάρχουν με ένα φυσικό τρόπο, οι χαρακτήρες κινούνται σε ένα αυθεντικό περιβάλλον, έτσι ώστε σε κάνουν να ξεχνάς τη δεξιοτεχνία με την οποία είναι φτιαγμένες. Είναι πολύ θετικό το ότι αρκετοί από τους καλύτερους σύγχρονους Ιταλούς σκηνοθέτες θεωρούν το έργο του Όλμι ως πρότυπο.
Derek Malcolm, The Guardian
Ο Όλμι αφηγείται τη ζωή, τους φόβους, τα συναισθήματα και τις ελπίδες αυτών που πέρασαν από την Ιστορία χωρίς να αφήσουν ίχνη. Άνθρωποι ενός κόσμου φτιαγμένου από κόπο και φτώχεια, τραγούδια και αφηγήσεις, πίστη και προσευχή. Ενός κόσμου τόσο φτωχού όπου όλα είχαν αξία και σημασία. Ενός κόσμου με λίγο χώρο για χαρά. Ενός κόσμου που έσκυψε το κεφάλι, όταν ο αφέντης έδιωχνε την οικογένεια, γεγονός που δέχτηκε με παραίτηση… Μια ταινία που κυλά αργά σαν τη ζωή των ταπεινών πρωταγωνιστών της. Όλοι τους, εξαίρετοι ερασιτέχνες…
Ριζοσπάστης
Πιστός στην νεορεαλιστική παράδοση της πατρίδας του ο Όλμι φτιάχνει ένα λυρικό κι υψηλά αισθαντικό φιλμ. Το νοσταλγικό πορτρέτο των αγροτών συμπληρώνουν πολιτικές νύξεις για τον μορφούμενο σοσιαλισμό μεταξύ των εργατών που προκύπτει απ’ την ανάγκη για επιβίωση.
Cinemart.gr
Η πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους, με τίτλο «Ο χρόνος σταμάτησε» (Il tempo si è fermato, 1959), σημείωσε μεγάλη επιτυχία και ακολούθησαν τα φιλμ «Η θέση» (Il posto, 1961), που περιέχει αυτοβιογραφικά στοιχεία από την υπαλληλική του καριέρα και «Οι αρραβωνιασμένοι» (I fidanzati, 1963). Ακολούθησε η καθαρά εμπορική ταινία «Και ήρθε ένας άνθρωπος» (E venne un uomo, 1964), με θέμα τον πάπα ΙωάννηΚΓ΄, τον οποίο υποδύθηκε ο Ροντ Στάιγκερ και στη συνέχεια οι ταινίες «Κάποια μέρα» (Un certo giorno, 1968), «Στη διάρκεια του καλοκαιριού» (Durante l’ estate, 1971) και «Η περίσταση» (La circostanza, 1974). Το 1978 σκηνοθέτησε την πιο γνωστή ταινία του, «Το δέντρο με τα τσόκαρα» (L’ albero degi zoccoli), που τιμήθηκε με το Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών και πολλά άλλα βραβεία.
Τη δεκαετία του ’80 άρχισε να εργάζεται και για την τηλεόραση, με έργα συχνά θρησκευτικού περιεχομένου, όπως «Οι επτά τελευταίες λέξεις του Λυτρωτή μας πάνω στο σταυρό» (1985), η «Βίβλος» κά. Άλλες ταινίες του είναι οι: «Χρόνια πολλά στην κυρία» (Lunga vita alla signora, 1987), η οποία κέρδισε τον Ασημένιο Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας, «Ο μύθος του Άγιου Πότη» (La leggenda del Santo Bevitore, 1988), που τιμήθηκε με το Χρυσό Λέοντα στο ίδιο φεστιβάλ, «Il mestiere delle armi» (2000), μια ιστορική αναφορά στους πολέμους που διεξήγαγε ο παπικός στρατός εναντίον των Γερμανών εισβολέων το 16ο αι., «Οι πειρατές των ονείρων» (Cantndo dietro I paravanti, 2003), κ.ά.
Ο Όλμι ήταν πάντα ένας σκηνοθέτης χαμηλών τόνων και ουμανιστικού προσανατολισμού, ένας οξυδερκής παρατηρητής της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης. Θεωρείται από τους καλύτερους επιγόνους του ιταλικού νεορεαλισμού, ενώ στις ταινίες του διακρίνονται τόσο η μαρξιστική οπτική της πραγματικότητας όσο και η πίστη του στη ρωμαιοκαθολική χριστιανική παράδοση.
1959: Il tempo si è fermato (Ο χρόνος σταμάτησε)
1961: Il posto (Η θέση)
1963: I fidanzati (Οι αρραβωνιασμένοι)
1965: E venne un uomo (Και ήρθε ένας άνθρωπος)
1967: La cotta
1969: Un certo giorno (Κάποια μέρα)
1971: Durante l’ estate (Στη διάρκεια του καλοκαιριού)
1974: La circostanza (Η περίσταση)
1978: L’ albero degli zoccoli (Το δέντρο με τατσόκαρα)
1982: Camminacammina
1987: Lunga vita alla signora (Χρόνια πολλά στην κυρία)
1988: La leggenda del Santo Bevitore (Ο μύθος του Αγίου Πότη)
1993: Il segreto del bosco vecchio (Το μυστικό του παλιού δάσους)
2001: Il mestiere delle armi
2003: Cantando dietro I paraventi (Οι πειρατές των ονείρων)
2005: Tickets (σε συν-σκηνοθεσία με τον Αμπάς Κιαροστάμι και τον Κεν Λόουτς)
2007: Centochiodi
2011: Il villaggio di cartone
2014: Tomeranno I prati